Tüm dünyada, çocuklarda obezite günden güne artmakta. Basitçe tanımlarsak obezite, vücutta depolanan yağ miktarının gereğinden fazla olmasıdır. Çocukluk dönemindeki obezitenin %90'ı büyüme için gerekenden daha fazla kalori alınması sonucu ortaya çıkmaktadır.
Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Obezite, Diyabet ve Metabolik Hastalıklar Daire Başkanlığı’na göre, Türkiye’de 0- 5 yaş arası çocukların %8.5’u, 6–18 yaş arası çocukların %8.2’sinde obezite görülmektedir. Obesity: Causes, Consequences and Cures adlı araştırmaya göre, bunun temel nedenleri olarak sağlıksız beslenme (fast-food tüketimi, çok tuzlu yiyecekler, şekerli içecekler) ve yetersiz aktivite görülmektedir.
Obezite, hipertansiyon, kardiyovasküler hastalıklar, tip 2 diyabet, metabolik sendrom gibi fiziksel hastalıklara sebep olmasının yanı sıra, psikolojik ve sosyal olarak da çocukları etkilemektedir. The Psychosocial Adjustment and Functioning of Obese Children and Their Families kitabının yazarı Dr. Heather Tweeddle Barris’e göre, obez çocuklarda öz-saygı, atletik beceri, sosyal yeterlilik ve davranış problemleri sık görülmektedir. Buna rağmen, obez çocukların çoğu sağlıksız yaşam tarzlarına devam etmektedir. Bu nedenle, sağlıksız yaşam tarzının ardındaki psikolojik faktörlere dikkat çekmek gerekir. Günümüzde, bu konuda yapılan araştırmalar, kilo kontrolü ile ilgili olan davranış ve tutumlara yönelmiş, bugün ve gelecek için çocuk sağlığını geliştirmeyi amaçlamıştır.
Aile ve Ev Ortamının Etkisi
Ebeveynler, sağlıklı yaşam için birer rol modeldir ve çocukların kilo kontrolü ve egzersiz hakkındaki tutumlarını etkilerler. Obezite ve genetik etmenler üzerinde yapılan araştırma sonuçlarına göre, anne ve baba obez ise çocuğun obez olma olasılığı %80, anne veya babadan herhangi biri obez ise oran %50, her ikisi de obez değilse oran %9’dur. Bu istatistikler açıkça gösteriyor ki, obeziteyi önlemede ebeveyni model alma önemli bir faktördür.
Çocukların aşırı tuzlu ve tatlı yiyeceklere olan düşkünlüğünden dolayı, sağlıklı beslenmelerini sağlamak ebeveynler için genellikle zordur. Sağlıklı besinler (özellikle meyve ve sebze), evde sürekli göz önünde ve ulaşılabilir olmalı, bu sayede çocuğun bu tür yiyeceklere yönelmesi kolaylaştırılmalıdır. Öte yandan, çocuk için sağlıklı beslenme ortamı sağlarken, fazla baskı ve zorlamadan kaçınılmalıdır; çünkü University of Pennsylvaina School of Medicine bölümünden Dr. Ms Faith’in 2004 yılında yaptığı araştırmada, dengeli beslenme konusunda ebeveynlerinin baskısına maruz kalmış çocukların ileriki yaşamlarında obezite riski daha yüksek bulunmuştur. Bu nedenle çocuklarla, sağlıklı beslenmenin nedenleri hakkında konuşulmalı ve çocuklar bu konuda teşvik edilmelidir. Ayrıca, araştırmalar evdeki huzur, düzen ve aile bireyleri arasındaki saygı, sevgi ve bağlılığın obeziteyi önlemede önemli faktörler olduğunu ortaya koymuştur.
Yapılan araştırmalara göre, aile bireyleri arasındaki çatışma ve anlaşmazlıklar, obezite riskini arttırmaktadır.
Okul Ortamı Etkisi
Çocuklar, zamanlarının büyük bir bölümünü okulda ve arkadaşlarıyla geçirirler. Okul kantinlerinde satılan abur cubur gıdalar ve birbirlerinden etkilenerek yedikleri sağlıksız atıştırmalıklar, çocukların aşırı kilo alımına davetiye çıkarmaktadır. Bunun sonucunda, obez ve kilolu çocuklar görüntülerinden dolayı çoğunlukla zorbalığa, dışlanmaya ve alaycı tavırlara maruz kalmaktadır.
Florida Üniversitesi Psikiyatri Bölümü’nden Dr. Storch’un Journal of Pediatric Psychology dergisinde yayınlanan araştırmasına göre, bu zorbalık ve dışlanma çocuklarda düşük özgüvene, sosyal endişeye, davranışsal bozukluklara ve yalnızlığa sebep olmaktadır. Bu nedenle okul yönetimi ve öğretmenler zorbalığa karşı dikkatli olmalı ve önlem almalıdır.
Egzersiz Yapmaya Yönelik Tutum
Egzersiz, çocuklarda kilo kontrolü ve obeziteyi önlemek için oldukça büyük bir önem taşımaktadır. Fakat Dr. M. S. Faith’in 2002 yılında yaptığı araştırmanın sonuçlarına göre, obez ve fazla kilolu çocuklar, olumsuz eleştiri almaktan korktukları için okulda beden eğitimi derslerine girmekten ve egzersiz yapmaktan kaçınmaktadır.
2010 yılında Public Health and Nutrition’da yayınlanan araştırmaya göre, ebeveynleri spor yapan çocukların spora daha yatkın olduğu gözlemlenmiştir. Ayrıca aynı araştırmaya göre, spor aletlerinin ulaşılabilir olması spor yapma motivasyonunu arttırmaktadır. Öte yandan çocuklar yorgunluk ve fiziksel ağrıya neden olan sporlardan çok grup sporları ve eğlence içeren sporlar yapmaya daha çok meyillidirler.
Sonuç olarak; aileler çocuklarıyla beraber egzersiz yapmalı ve okullarda spor ekipmanları daha çok ulaşılabilir olmalıdır.
Dünya Sağlık Örgütü (WHO), 2006 yılında dünyada 400 milyonun üzerinde obez birey olduğunu rapor etmiştir. 2015 yılında ise bu sayının 700 milyona ulaşacağı öngörülmektedir. Bu nedenle, yetişkin bireyler olarak, çocuklarımızı bu tehlikeden korumalı, beslenme alışkanlıklarını sağlıklı ve düzenli hale getirmeli, egzersiz yapmaya teşvik etmeliyiz.
Referanslar
Psychological and social adjustment of obese children and their families/ Banis, H.T., Varni, J.W., Wallander, J.L., Korsch, B.M., Jay, S.M., Adler, R., Garcia-Temple, E. & Negrete, V.
Peer victimisation, psychosocial adjustment, and physical activity in overweight and at-risk-foroverweight youth/Storch, E.A., Milsom, V.A., Debraganza, N., Lewin, A.B., Geffken, G.R. & Silverstein, J.H.
Parent-child feeding strategies and their relationships to child eating and weight status./ Faith, M.S., Scanlon, K.S., Birch, L.L., Francis, L.A. & Sherry, B.
Do individual cognitions mediate the association of socio-cultural and physical environmental factors with adolescent sports participation?/ van der Horst, K., Oenema, A., te Velde, S.J. & Brug, J.
Obesity: Causes, Consequences and Cures/ Nies, Mary, A.